Yrd. Doç. Dr. Yavuz KARTALLIOĞLU**
ÖZ: Türkçe ve Moğolca morfolojik bakımdan büyük benzerliklere sahiptir; bu dillerde isimler ve zamirler kendilerinden sonra gelen çekim edatlarına genellikle hâl eklerinden birisini alarak bağlanmaktadır. Bu makalede iki dildeki isim ve zamirlerin “önce (ömnö), sonra (dara), için (tölöö), kadar (hürtel, çinee), göre (yosoor, daguu), gibi (met, şig), beri (turş), karşı (esreg), hakkında (tuhay, talaar), başka (busad, öör, gadna)” gibi çekim edatlarına bağlanırken aldıkları hâl ekleri araştırılmış; sonuç olarak Türkçe ve Moğolcada hem isimlere hem de zamirlere “önce (ömnö), gibi (met, şig), başka (busad, öör, gadna)” edatlarının aynı hâl ekleri ile bağlandıkları tespit edilmiştir. Bu hâl ekleri de birinci derecede ayrılma, ikinci derecede ilgi hâlidir.
Anahtar kelimeler: Türkçe, Moğolca, morfoloji, hâl ekleri, çekim edatları
Case Suffıxes Whıch Nouns and Pronouns Precedıng Postposıtıons Take in Turkısh and Mongolıan
ABSTRACT: Turkish and Mongolian langaues have many similarities on the basis of morphology. In these languages, nouns and pronouns are attached to the following post-positions by taking one of the case suffixes. In this article case sufixes which nouns and pronouns take when attached to the postpositions such as “before ‘önce (ömnö)’, after ‘sonra (dara)’, for ‘için (tölöö)’, until ‘kadar (hürtel, çinee)’, according to ‘göre (yosoor, daguu)’, like ‘gibi (met, şig)’, since ‘beri (turş)’, against ‘karşı (esreg)’, about ‘hakkında (tuhay, talaar)’, except for ‘başka (busad, öör, gadna)’” are studied. Through the study, it is observed that the postpositions like “before ‘önce (ömnö)’, like ‘gibi (met, şig)’, except for ‘başka (busad, öör, gadna)’” are attached to the both nouns and pronouns with the same case suffixes in Turkish and Mongolian. These case
* Bu makale 11-13 Mayıs 2005 tarihlerinde düzenlenen Gazi Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu’nda sunulan bildirinin genişletilmiş şeklidir.
** Abant İzzet Baysal Üni. Fen-Ed. Fak. TDE Böl. yavuzkartallioglu@gmail.com
TÜBAR-XXIII-/2008-Bahar/Yrd. Doç. Dr. Yavuz KARTALLIOĞLU
132
suffixes function as in the form of the ablative case at the first hand and secondly in the function of the genetive case.
Key Words: Turkish, Mongolian, morphology, case suffixes, postpositions
Giriş
Türkçe ve Moğolca, özellikle morfoloji ve söz dizimi bakımından büyük benzerlikler göstermektedir. Her iki dilde de ortak yapım ve çekim ekleri bulunmaktadır. Bu dillerdeki isim çekim eklerinin içinde yer alan hâl ekleri, birkaçı dışında şekil olarak birbirlerine benzememektedir. İ-simler ve zamirler, her iki dilde de fiillere ve edatlara bağlanırken çoğu zaman hâl eklerinden birini alır.
İki dilde de edat konusunda farklı yaklaşımlar vardır. Burada ince-lenecek olan edatlar, Türkçede genellikle “çekim edatları” diye nitelendi-rilen kelimelerdir. Bu makalede Türkçe ve Moğolcada isim ve zamirlerin çekim edatlarına bağlanırken aldıkları hâl ekleri karşılaştırılarak araların-daki benzerlik ve farklılıklar tespit edilmeye çalışılacaktır.
Türkçede edatlar, getirildikleri isim cinsinden kelimelerin ya yalın biçimlerinden yahut da yönelme, ayrılma, ilgi ve vasıta hâli gibi isim çekim ekleri ile genişletilmiş biçimlerinden sonra gelir (Korkmaz, 2003 : §829). Moğolcadaki isim ve zamirler de edatlara bağlanırken yalın hâlde bulunur veya ilgi, yönelme-bulunma, ayrılma, ilgi ve birliktelik hâli ekle-rinden birini alır (Tserenpil, 2001 : 282-296).
Türkçe ve Moğolcada isim ve zamirler, edatlara bağlanırken şu hâllerde bulunur:
TÜRKÇE MOĞOLCA
yalın hâl : Ø1 yalın hâl : Ø
yönelme hâli : +A yönelme-bulunma hâli: +d, +t
ayrılma hâli : +DAn ayrılma hâli : +AAs
ilgi hâli : +(n)In ilgi hâli : +iyn, +iy, +ı, +ın
vasıta hâli : +lA birliktelik hâli : +tAy
Yukarıda görüldüğü gibi her iki dilde de isim ve zamirler aynı fonksiyona sahip hâl eklerini alarak çekim edatlarına bağlanır. Araların-daki fark fonksiyon bakımından değil, şekil bakımındandır. Yani Türkçe-de ayrılma hâli eki +DAn; Moğolcada ayrılma hâli eki +AAs’tır.
1 Ø işareti, yalın hâli ifade etmektedir.
TÜBAR-XXIII-/2008-Bahar/Türkçe ve Moğolcada Çekim Edatlarından Önce...
133
Türkçede, edatlara bağlanan isim ve zamirlerin aldığı hâl ekleri ile ilgili Prof. Dr. Zeynep Korkmaz, şu bilgileri vermektedir: “Bu durum, edatların kalıplaşma safhasından önceki yapıları ile ilgilidir. Söz konusu kelimeler edatlaşmadan önceki aşamada ad ya da fiil olarak, eklendikleri kelimelerin hangi durumlarını istemişler ise, edatlaştıktan sonra da genel-likle aynı durumu sürdüregelmişlerdir” (Korkmaz, a.g.e. : §829). Moğol-cada, edatlara “ek kelimeler (suffix words)” de denmektedir ve bu dilde edatlar, isim kökenlidir. İsim ile edat arasına gelen hâl eki, genellikle ilgi hâlidir (Tserenpil, a.g.e. : 282). Türkçede ise isimler edatlara değişik hâl ekleri ile bağlanabilmektedir.
İsim ve zamirlerin edatlara bağlanma şekillerini inceleyen Zeynep Korkmaz, edatları istedikleri hâl ekleri bakımından şöyle sınıflandırmış-tır: “1. yalın durum isteyen edatlar 2. zamirlerden sonra ilgi durumu iste-yen edatlar 3. yönelme durumu isteyen edatlar 4. ayrılma hâli isteyen edatlar” (Korkmaz, a.g.e., §829). Fikret Turan “Eski Türkiye Türkçesin-deki Edatların Sentaktik ve Semantik Görünümü” adlı makalesinde edat-ları dört başlık altında incelemiştir: “1. Zamirlerin ilgi, isimlerin yalın hâli ile kullanılan edatlar 2. Yönelme hâli ile kullanılan edatlar 3. Ayrıl-ma hâli ile kullanılan edatlar 4. Yalın hâl ile kullanılan edatlar” (Turan, 1998 : 297-308).
İnceleme
Bu kısımda isim ve zamirlerin aşağıdaki 16 çekim edatına bağla-nırken aldıkları hâl ekleri değerlendirilecektir:
1. önce = ömnö
2. sonra = daraa
3. için = tölöö
4. (+A) kadar = hürtel
5. kadar = çinee
6. göre = yosoor, daguu
7. gibi = met, şig
8. beri = turş
9. karşı = esreg
10. hakkında = tuhay, talaar
11. başka = busad, öör, gadna
TÜBAR-XXIII-/2008-Bahar/Yrd. Doç. Dr. Yavuz KARTALLIOĞLU
134
1. önce “ömnö”
Türkçedeki “önce” edatı, Moğolcada “ömnö” şeklindedir. Bu eda-tın, iki dildeki kullanımları şöyledir:
a. İsimlerden sonra:
a.1.1. Türkçe: Ø Moğolca: +ın
Bi end 1 sarın ömnö irsen.2
Ben buraya bir ay Ø önce geldim.
a.1.2. Türkçe:+DAn Moğolca: +AAs
Bi end 1-r saraas ömnö irsen.
Ben buraya Ocak’tan önce geldim.
Gişgeheesee ömnö zamaa har, esgeheesee ömnö edee üz.
Basmadan önce yoluna bak, kesmeden önce kumaşına bak.
Olohoosoo urid bayacihıg bodoc, Ooçihoosoo ömnö tsadahıg sanah.
Bulmadan önce zenginlemeyi düşünüp, tatmadan önce doy-mayı düşünmek.
a.1.3. Türkçe: +DAn Moğolca: +ın
Bi nöhriygöö hurlın ömnö harsangüy.
Ben karımı toplantıdan önce görmedim.
Nüühiyn ömnö belçeeree, Buuhın ömnö buuria
Göçmeden önce çayırını, yerleşmeden önce yerini (ayarla).
“Önce (ömnö)” edatı, Türkçe ve Moğolcada isimlerden sonra üç farklı durum arz etmektedir:
:
önce = ömnö 1. 2. 3.
TÜRKÇE yalın (Ø) ayrılma (+DAn) ayrılma (+DAn)
MOĞOLCA ilgi (+In) ayrılma (+AAs) ilgi (+In)
Burada, “önce (ömnö)” edatı isimlere Türkçede daha çok ayrılma hâli ile; Moğolcada ise ilgi hâli ile bağlanmaktadır. Bu edatın üç kullanı-mından sadece birisinde benzerlik vardır.
2 Moğolca örneklerin alındığı eserler, kaynakçada topluca verilmiştir.
TÜBAR-XXIII-/2008-Bahar/Türkçe ve Moğolcada Çekim Edatlarından Önce...
135
b. Zamirlerden sonra:
b.1. Türkçe: +DAn Moğolca: +AAs
Ta tüünees ömnö yamar hüneer hiçeel zaalgac baysan?
Siz ondan önce kime ders veriyordunuz?
“Önce (ömnö)” edatı, her iki dilde de zamirlere ayrılma hâli eki ile bağlanmaktadır.
2. sonra “daraa”
Türkçedeki “sonra” edatı, Moğolcada “daraa” şeklindedir ve bu edatın iki dildeki kullanımları şöyledir:
a. İsimlerden sonra:
a.2.1. Türkçe: Ø Moğolca: +ın
Bat ciliyn daraa surguulia tögsönö.
Bat bir yıl Ø sonra okulunu bitirecek.
a.2.2. Türkçe: +DAn Moğolca: +ın
Ta hiçeeliyn daraa haaşaa yavah ve?
Sen dersten sonra nereye gideceksin?
Bid oroyn hoolnıhoo daraa salhind yavah durtay.
Biz öğle yemeğinden sonra yürüyüş yapmayı severiz.
“Sonra (daraa)” edatı, Türkçe ve Moğolcada isimlerden sonra iki farklı durum arz etmektedir:
sonra = daraa 1. 2.
TÜRKÇE yalın (Ø) ayrılma (+DAn)
MOĞOLCA ilgi (+In) ilgi (+In)
“Sonra (daraa)” edatı, her iki dilde isimlere farklı hâl eki ile bağ-lanmaktadır.
b. Zamirlerden sonra:
b.1. Türkçe: +DAn Moğolca: +iy
Miniy daraa ter irsen.
Benden sonra o geldi.
Ene nomıg çiniy daraa Baasancav avsan.
Bu kitabı senden sonra Baasancav aldı.
TÜBAR-XXIII-/2008-Bahar/Yrd. Doç. Dr. Yavuz KARTALLIOĞLU
136
“Sonra (daraa)” edatı Moğolcada, zamirlere ilgi hâli eki ile bağla-nırken, Türkçede ayrılma hâli eki ile bağlanır. “Sonra” edatı, iki dilde de hem isimlere hem de zamirlere benzer hâl ekleri ile bağlanmaz.
3. için “tölöö”
Türkçedeki “için” edatı, Moğolcada “tölöö” şeklindedir ve bu eda-tın iki dildeki kullanımları şöyledir:
a. İsimlerden Sonra:
a. 3.1 Türkçe: + Ø Moğolca: +ı
Dorc guay zaluu nasandaa eh ornıxoo tölöö bayldac yavsan.
Dorc Bey genç yaşta vatanı Ø için savaşmıştı.
“İçin (tölöö)” edatı, Türkçede isimlere yalın hâlde bağlanırken, Moğolcada ilgi hâli eki ile bağlanmaktadır.
b. Zamirlerden Sonra:
b. 3.1 Türkçe: +(n)In Moğolca: +iyn, +iy, +ı
Ter miniy tölöö bühniyg hiysen.
O benim için her şeyi yaptı.
Yesüs bidniy tölöö nas barsan.
İsa bizim için öldü.
Bi tanı tölöö bühiyg hiyne.
Ben senin için her şeyi yapacağım.
“İçin (tölöö)” edatı Türkçe ve Moğolcada zamirlere ilgi hâli eki ile bağlanmaktadır.
4. (+A) kadar “hürtel”
Türkçedeki “(+A) kadar” edatı, “yer, yön ve sınırlandırma” bildirir ve Moğolcada “hürtel” şeklindedir; bu edatın iki dildeki kullanımları şöyledir:
a. İsimlerden Sonra:
a. 4. Türkçe: +A Moğolca: Ø
Ter 12 sar Ø hürtel end bayna.
O, Aralık ayına kadar burada olacak.
Ulaanbaataraas Darhan Ø hürtel galt tergeer yavna.
Ulanbatur’dan Darhan’a kadar trenle gideceğiz.
TÜBAR-XXIII-/2008-Bahar/Türkçe ve Moğolcada Çekim Edatlarından Önce...
137
Dal Ø hürtel, Dalnı huudas gantsaar iddeggüy.
Yetmişe kadar, kürek kemiğinin eti tek başına yenmez.
“(+A) kadar (hürtel)” edatı, Türkçede isimlere yönelme eki ile bağ-lanırken; Moğolcada yalın hâlde bağlanır. Bu edat, Moğolcada zamirler-den sonra getirilmez.3
5. kadar “çinee”
Türkçedeki “kadar” edatı “benzerlik” bildirir ve Moğolcada “çinee” şeklindedir. Bu edatın iki dildeki kullanımları şöyledir:
a. İsimlerden Sonra:
a. 5. Türkçe: Ø Moğolca: +n, +nı
Tolgoyn çinee tom şiygua urgacee.
Kafa kadar büyük karpuz yetişmiş.
Humsnı çinee har tolbo.
Tırnak kadar kara leke.
“Kadar (çinee)” edatı, isimlere her iki dilde de farklı hâl ekleri ile bağlanır.
b. Zamirlerden Sonra:
b.5. Türkçe: +(n)In Moğolca: +iy
Terniy çinee davtaaguy yum.
Onun kadar çalışmadım.
“Kadar (çinee)” edatı, her iki dilde de zamirlere ilgi hâli eki ile bağlanmaktadır.
6. göre “yosoor”, “daguu”
Türkçedeki “göre” edatı, Moğolcada “yosoor” ve “daguu” şekille-rindedir ve bu edatın iki dildeki kullanımları şöyledir:
a. İsimlerden Sonra:
a. 6.1. Türkçe: +A Moğolca: Ø
Büh yum bidniy tölövlögöö Ø yosoor yavagdac bayna.
Her şey bizim plânımıza göre yapılıyor.
Ter şüühiyn togtool Ø yosoor büh möngöö avsan.
3 Bu edat zamirlerden sonra getirildiğinde bağlaç olarak kullanılır: Çi hürtel ingec bagaa yum uu? (Sen de mi böyle yapıyorsun?)
TÜBAR-XXIII-/2008-Bahar/Yrd. Doç. Dr. Yavuz KARTALLIOĞLU
138
O, mahkemenin kararına göre bütün parasını aldı.
a. 6.2. Türkçe: +A Moğolca: +iyn
Ter Mongol helniy dürmiyn daguu yarihıg hiçeedeg.
O, Moğolcayı kurallarına göre konuşmaya çalışıyor.
“Göre (yosoor, daguu)” edatları her iki dilde de isimlere farklı hâl ekleri ile bağlanır.
b. Zamirlerden Sonra:
b. 6. Türkçe: +A Moğolca: +iy
Terniy daguu acillaaray.
Ona göre çalışın.
“Göre (yosoor, daguu)” edatları, her iki dilde hem isim hem de zamirlere farklı hâl ekleri ile bağlanmaktadır.
7. gibi “met”, “şig”
Türkçedeki “gibi” edatı, Moğolcada “met” ve “şig” şekillerindedir ve bu edatın iki dildeki kullanımları şöyledir:
a. İsimlerden Sonra:
a. 7.1. Türkçe: Ø Moğolca: Ø
Hoyor hün evtey bol tömör herem Ø met bat.
İki insan uyumlu olursa demir duvar Ø gibi sağlam olur.
Horin hün evgüy bol şavar herem Ø met hevreg.
Yirmi insan anlaşamazsa çamur duvar Ø gibi dayanıksız olurlar.
Luu Ø met ezend, Bars Ø met sayd biy.
Ejderha Ø gibi sahipte, Pars Ø gibi bakan var.
Bi bagş Ø şigee hün bolohıg hüsdeg.
Ben öğretmenim Ø gibi bir insan olmak istiyorum.
Arvan tavnı sar Ø şig, atar gazrın tsetseg Ø şig.
On beşindeki ay Ø gibi, bakir toprağın çiçeği Ø gibi.
Arslan Ø şig arhiraad, zuram Ø şig zugtah.
Arslan Ø gibi kükredikten sonra, sincap Ø gibi kaçmak.
Gaardag hün galzuu nohoy Ø şig, uurladag hün uurtay nohoy Ø şig.
TÜBAR-XXIII-/2008-Bahar/Türkçe ve Moğolcada Çekim Edatlarından Önce...
139
Küstah insan saldırgan köpek Ø gibi, sinirlenen insan kızgın kö-pek Ø gibi.
“Gibi (met, şig)” edatları, her iki dilde de isimlere eksiz, yani yalın hâl ile bağlanır.
b. Zamirlerden Sonra:
b. 7.1. Türkçe: +nIn Moğolca: +iy
Çiniyx şig.
Seninki gibi.
b. 7.2. Türkçe: +nIn Moğolca: Ø
Nad Ø şig zalhuu hün bayhgüy bayh.
Benim gibi tembel insan belki de yoktur.
“Gibi (met, şig)” edatı zamirlere bir örnekte Moğolcada yalın hâl4, Türkçede ilgi hâli eki ile bağlanırken; bir örnekte de aitlik ekinden önce gelen ilgi hâli eki ile bağlanır.
8. beri “turş”
Türkçedeki “beri” edatı, Moğolcada “turş” şeklindedir ve bu edatın iki dildeki kullanımları şöyledir:
İsimlerden Sonra:
8.1. Türkçe: +DAn Moğolca: +Iyn
Bi Mongold 2 ciliyn turş amidarç bayna.
Ben Moğolistan’da 2 yıldan beri yaşıyorum.
Bi tüüntey olon ciliyn turş hamt acillac baysan.
Ben onunla yıllardan beri beraber çalışıyorum.
“Beri (turş)” edatı, isimlere Türkçede ayrılma, Moğolcada ise ilgi hâli eki ile bağlanır.
9. karşı “esreg”
Türkçedeki “karşı” edatı, Moğolcada “esreg” şeklindedir ve bu edatın iki dildeki kullanımları şöyledir:
a. İsimlerden Sonra:
a. 9. Türkçe: +A Moğolca: +nı
4 “Şig” edatı, Moğolcada zamirlerden sonra yalın hâldeymiş gibi görünmektedir; fakat bu edat teklik şahıs zamirlerinin köklerinde bazı değişiklikler meydana getirir: bi > nad, çi > çamd, ter > tand. Diğer bir ifade ile teklik şahıs zamirleri, farklı kökler hâ-linde “şig” edatına bağlanır.
TÜBAR-XXIII-/2008-Bahar/Yrd. Doç. Dr. Yavuz KARTALLIOĞLU
140
Delhiyd hümüüs daynı esreg temtsec bayna.
Dünyada, insanlar savaşa karşı mücadele ediyor.
Bu edat, iki dilde de isimlere farklı hâl ekleri ile bağlanır.
b. Zamirlerden Sonra:
b. 9. Türkçe: +(n)In Moğolca: +iy
Çiniy esreg tald ter zogsoc bayna.
Senin karşında o duruyor. (Sana karşı dikiliyor.)
“Karşı (esreg)” edatı, zamirlere her iki dilde de ilgi hâli eki ile bağ-lanır.
10. hakkında “tuhay, talaar”
Türkçedeki “hakkında” edatı, Moğolcada “tuhay” ve “talaar” şekil-lerindedir. Bu edatın iki dildeki kullanımları şöyledir:
a. İsimlerden Sonra:
a. 10. Türkçe: Ø Moğolca: +ın
Bi mongolın tuhay nom ih sonirhdog.
Benim, Moğolistan Ø hakkında yazılmış kitaplar ilgimi çeker.
Bi Burhanı şaşnı talaar yuu ç medehgüy.
Ben, Budizm Ø hakkında hiç bir şey bilmiyorum.
Bu edat, isimlere Türkçede yalın hâl, Moğolcada ise ilgi hâli ile bağlanır.
b. Zamirlerden Sonra:
b. 10. Türkçe: +nIn Moğolca: +iy
Bi üüniy (ene) tuhay tüünees sonsson.
Ben şunun hakkında ondan (bir şeyler) duydum.
Bi tüüniy (ter) tuhay bodoc bayna.
Ben onun hakkında düşünüyorum.
“Hakkında (tuhay, talaar)” edatları, her iki dilde de zamirlere ilgi hâli eki ile bağlanır.
11. başka “busad”, “öör”, “gadna”
Türkçedeki “başka” edatı, Moğolcada “busad”, “öör” ve “gadna” şekillerindedir. Bu edatın iki dildeki kullanımları şöyledir:
a. İsimlerden Sonra:
a. 11. Türkçe: +DAn Moğolca: +AAs
TÜBAR-XXIII-/2008-Bahar/Türkçe ve Moğolcada Çekim Edatlarından Önce...
141
Nyam garigaas busad büh ödör bid acilladag.
Pazar gününden başka her gün biz çalışırız.
Nadad tögrögnöös öör möngö baygaa.
Bende tugrikten başka para var.
b. Zamirlerden Sonra:
b. 11. Türkçe: +DAn Moğolca: +AAs
Tanaas busad büh hün irçiheed bayna.
Senden başka herkes çoktan geldi.
Bidend üünees öör arga bayhgüy.
Bizim ondan başka metodumuz yok.
Tüünees gadna hed heden hün mongoloor yaridag.
Ondan başka birkaç insan Moğolca konuşur.
“Başka (busad, öör, gadna)” edatı, her iki dilde de hem isimlere hem de zamirlere ayrılma hâli eki ile bağlanır.
Sonuç
Her iki dilde, isimlerin çekim edatlarına bağlanırken aldığı hâl ek-leri bir tablo hâlinde şöyle gösterilebilir:
Bu tabloda, benzer hâl ekleri ile kullanılan çekim edatları italik olarak dizilmiştir. Burada 11 edattan 3’ü benzer hâl eki almış isimlerden sonra gelmektedir. Bu edatlar; önce (ömnö), gibi (met, şig), başka (busad, öör, gadna) edatlarıdır. Benzerlik oranı % 27’dir. Türkçede isimler çekim edatlarına bağlanırken daha çok “ayrılma” hâli ekini alır veya “ yalın” hâlde bulunur. Moğolcada ise hâkim hâl eki “ilgi” hâlidir.
ZAMİRLERİN ÇEKİM EDATLARINA BAĞLANIRKEN ALDIKLARI HÂL EKLERİ
Yukarıdaki tabloya göre Türkçe ve Moğolcada 9 çekim edatının 7’si zamirlere aynı hâl ekleri ile bağlanır. Bunlar; ömnö (önce), için (tölöö), (+A) kadar (hürtel), gibi (şig), karşı (esreg), hakkında (tuhay), başka (busad, öör, gadna) edatlarıdır. Zamirlerin çekim edatlarına bağla-nırken aldıkları hâl eklerinin benzerlik oranı % 77’dir. Türkçe ve Moğol-cada zamirler, çekim edatlarına bağlanırken en çok ilgi hâli ekini almak-tadır. İlgi hâli eki Moğolcada 8; Türkçede ise 6 çekim edatı ile kullanıl-maktadır. Bu iki dil arasında dikkat çeken diğer nokta ise zamirlerin çe-kim edatlarına bağlanırken ilgi hâli ekinden sonra en çok ayrılma hâli ekini almalarıdır. Moğolcada 2, Türkçede ise 3 çekim edatı ayrılma hâli eki almış zamirler ile kullanılır.
Türkçe ve Moğolcada hem isimlere hem de zamirlere “önce (ömnö), gibi (met, şig), başka (busad, öör, gadna)” edatları aynı hâl ekle-ri ile bağlanır. Bu edatlar, iki dilde şu hâl eklerini almış isim ve zamirler-den sonra gelir:
TÜRKÇE MOĞOLCA isimler zamirler
önce ömnö ayrılma ayrılma ilgi
gibi met, şig yalın ilgi
başka busad, öör, gadna ayrılma ayrılma
Bu tabloda görüldüğü gibi Türkçe ve Moğolcada isimler ve zamir-lere aynı hâl ekleri ile bağlanan çekim edatları birinci derecede ayrılma, ikinci derecede ilgi hâlini alır. Türkçede “bunların birisi/bunlardan birisi” örneklerinde, bu iki hâl ekinin fonksiyonlarında yakınlık/benzerlik oldu-ğu görülmektedir.
KAYNAKLAR
BADAMDORC, D., (1997), Orçin Tsagiyn Mongol Helniy Utgasudlalın Ündes, Ulaanbaatar.
BAWDEN, C., (1997), Mongolian-English Dictionary, Great Britain.
BUYANTOGTOH, G., (1998), Mongol Hel Hyalbar Surah Devter, Ulaanbaatar.
HANGİN, G., (1986), A Modern Mongolian-English Dictionary, ABD.
KORKMAZ, Zeynep, (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK, Ankara, §829.
ÖNÖRBAYAN, Ts., (1994), Orçin Tsagiyn Mongol Helniy Üg Züy, Ulaanbaatar.
TSERENPİL, D. KULLMANN, R., (1996), Mongolian Grammar, Hong Kong.
TURAN, Fikret, (1998), “Syntactic and Semantic Aspects of Postpositions in Old Anatolian Turkish”, Turcica, C. 30, s. 297-308.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder